გული და სისხლის მიმოქცევა

სისხლის მიმოქცევის უწყვეტობას განაპირობებს გული, რომელიც შეიძლება ტუმბოს შევადაროთ, უფრო სწორედ, ორ შეკავშირებულ ტუმბოს, რომლებიც ერთმანეთისგან გამოყოფილია ძგიდით. ტუმბოს ერთი ნაწილი მდებარეობს მარცხინვ, მერე კი მარჯვნივ. მათი დანიშნულებაა გადატუმბონ სისხლი, რომლის უწყვეტი მოძრაობა აუცილებელია სიცოცხლისთვის.

გული შედგება კუნთოვანი ქსოვილისგან, რომლის რიტმული შეკუმშვა უზრუნველყოფს სისხლის მიმოქცევის უწყვეტობას. განახლებული (ჟანგბადით მდიდარი) სისხლი ფილტვებიდან გულისკენ მოემართება, მორიგი შეკუმშვის შედეგად, ის გაივლის არტერიებს და განაწილდება მთელს ორგანიზმში, რათა უჯრედებმა მიიღონ ჟანგბადი და საკვები ნივთიერებები. მომდევნო ეტაპზე, არტერიული სისხლი უკუმიმართულებით, ვენებში აგრძელებს მოძრაობს, ორგანიზმიდან გამოაქვს გაზთა ცვლის შედეგად წარმოქმნილი ნახშიროჟანგი, გაივლის გულს და გადავა ფილტვის არტერიაში. ფილტვის არტერიის გავლის შემდგომ, ვენური სისხლი გადაიქცევა არტერიულად, ის მოიშორებს ნახშიროჟანგს და გაჯერდება ჟანგბადით. ჟანგბადით გაჯერებული სისხლი ფილტვებიდან კვლავ გულისკენ ბრუნდება და ციკლი თავიდან მეორდება.

გულის მრაცხენა ნაწილი, ისვე როგორც მარჯვენა, იყოფა ორ განყოფილებად, წინაგულებად და პარკუჭებად, შესაბამისად, სულ გვაქვს ოთხი კამერა: მარცხენა წინაგული, მარცხენა პარკუჭი, მარჯვენა წინაგული და მარჯვენა პარკუჭი. თავდაპირველად სისხლი ჩაედინება წინაგულებში, შემდგომ პარკუჭებში და მორიგი შეკუმშვისას, წარმოქმნილი წნევის დახმარებით, გადაისროლება სისხლძარღვებში.

გულის მარცხენა ნაწილი.

გულის მარცხენა ნაწილში წარმოდგენილია ორი კამერა: მარცხენა წინაგული და მარცხენა პარკუჭი. ფილტვებიდან მომდინარე სისხლი, გაივლის რა ფილტვების ვენას, ჩაიღვრება მარცხენა წინაგულში. როდესაც წინაგული სისხლით შეივსება, იხსნება მარცხენა წინაგულსა და მარცხენა პარკუჭს შორის არსებული მიტრალური სარქველი, შედეგად, სისხლი წინაგულიდან პარკუჭში ჩამოდის. მორიგი შეკუმშვისას მიტრალური სარქველი დაიხურება, პარკუჭში ჩაღვრილი სისხლი წნევით გახსნის აორტის სარქველს და გადაისროლება აორტაში. ეს სწორედ ის სისხლია, რომელსაც არტერიულ სისხლს უწოდებენ. არტერიული სისხლი გამდიდრებულია ჟანგბადით (მოედინება ფილტვის ვენებიდან და თან მოაქვს ჟანგბადი). ერითროციტების და მასში არსებული ჰემოგლობინის მოლეკულების დახმარებით, ჟანგბადი გადანაწილდება თითეულ უჯრედში.

აღნიშნულ პროცესში საკმაოდ დიდ როლს თამაშობს მარცხენა წინაგულსა და პარკუჭს შორის არსებული მიტრალური სარქველი. მისი დროული გახსნა და დახურვა უზრუნველყოფს სისხლის მხოლოდ ერთი მიმართულებით გადატუმბვას, პარკუჭიდან აორტისკენ. ეს რომ ასე არ ყოფილიყო, მაშინ პარკუჭში ჩაღვრილი სისხლი უკან, წინაგულის მიმართულებით დაბრუნდებოდა, რაც ხელს შეუშლიდა სისხლის მიმოქცევის ერთი მიმართულებით მოძრაობას.

გულის მარჯვენა ნაწილი.

გულის მარჯვენა ნაწილში ასევე ორი კამერაა წარმოდგენილი: მარჯვენა წინაგული და მარჯვენა პარკუჭი. სხვადასხვა ორგანოებიდან მომდინარე ნახშიროჟანგით გაჯერებული სისხლი, გაივლის რა ღრუ ვენის სანათურს, ჩაიღვრება მარჯვენა წინაგულში. როდესაც წინაგული სისხლით შეივსება, იხსნება მარჯვენა წინაგულსა და მარჯვენა პარკუჭს შორის არსებული სამკარიანი სარქველი, შედეგად, სისხლი წინაგულიდან პარკუჭში ჩაედინება. მორიგი შეკუმშვისას სამკარიანი სარქველი დაიხურება, პარკუჭში ჩაღვრილი სისხლი წნევით გახსნის ფილტვის სარქველს და გადაისროლება ფილტვის არტერიაში. ეს სწორედ ის სისხლია, რომელსაც ვენურ სისხლს უწოდებენ და იყენებენ სისხლის ბიოქიმიური ანალიზისთვის, სხვადასვხა დაავადებების და ორგანიზმში მიმდინარე პროცესების დასადგენად.

ვენური სისხლი ორგანოებიდან გამოიტანს უჯრედის ფუნქციობის შედეგად წარმოქმნილ ნივთიერებებს, გაივლის გულის მარჯვენა ნაწილს და გადაისროლება ფილტვების მიმართულებით. ფილტვებში ის მოიშორებს ნახშიროჟანგს, გამდიდრდება ჟანგბადით (ანუ გადაიქცევა არტერიულ სისხლად) და დაუბრუნდება მარცხენა წინაგულს. ამის შემდეგ წრიული მოძრაობის ციკლი კვლავ მეორდება, კერძოდ, სისხლი იწყებს მოძრაობას მარცხენა წინაგულიდან, მოივლის ორგანოებს და კვლავ დაბრუნდება მარჯვენა წინაგულში, კვლავ განაგრძობს მოძრაობას ფილტვებისკენ და კვლავ ბრუნდება მარცხენა წინაგულში.

ფილტვისთვის ვენური სისხლი წარმოადგენს არტერიულს, რადგან არტერიულად ითვლება სისხლი, რომელიც შედის ქსოვილში, ხოლო ვენურად ის, რომელიც გამოდის ქსოვილიდან. შესაბამისად, გულის მარჯვენა პარკუჭში ჩაღვრილი ვენური სისხლი, ფილტვის სარქველის გავლის შემდგომ, გადაიქცევა ფილტვში შემავალ, ანუ არტერიულ სისხლად. თავისმხრივ, ფილტვიდან მომავალი ვენური სისხლი ჩაიღვრება რა მარცხენა წინაგულში, გადაიქცევა სხვა ორგანოებში შემავალ, ანუ არტერიულ სისხლად. ვიზუალურად ვენური და არტერიული სისხლის მიმოქცევის წრე გადაგრეხილი რვიანის ფორმისაა, რომელსაც სისხლის მიმოქცევის სრულ წრეს უწოდებენ. თავის მხრივ, სრული წრე იყოფა ორ ნაწილად, მცირე და დიდ წრეებად. მცირე წრეს წარმოადგენს სისხლის მიმოქცევა ფილტვებსა და გულს შორის, ხოლო დიდ წრეს, სისხლის მიმოქცევა გულს და დანარჩენ ორგანოებს შორის.

გულის სარქველები.

გულს აქვს ოთხი სარქველი: მიტრალური, სამკარიანი, აორტის და ფილტვის სარქველები. სისხლის ერთი მიმართულებით მოძრაობისთვის და გულის ნორმალური ფუნქციობისთვის საჭიროა, რომ ყველა სარქველი მუშაობდეს შესაბამისად, რადგან სწორედ სარქველები უზრუნველყოფენ სისხლის ერთი მიმართულებით, წინ მოძრაობას.

მიტრალური სარქველის დროული დახურვა და გახსნა უზრუნველყოფს მარცხენა წინაგულსა და მარცხენა პარკუჭს შორის სისხლის გატარებას. იმ შემთხვევაში, თუ სარქველი სრულფასოვნად არ მუშაობს (სარქველის პროლაფსის დროს) სისხლი პარკუჭიდან წინაგულის მიმართულებით, უკან ბრუნდება, რამაც შესაძლოა ხელი შეუშალოს გულის სრულფასოვან ფუნქციობას. იგივე დანიშნულება აქვს სამკარიან სარქველს, რომლის დროული დახურვა და გახსნა უზრუნველყოფს მარჯვენა წინაგულსა და მარჯვენა პარკუჭს შორის სისხლის ერთი მიმართულებით, მხოლოდ წინ გატარებას. რაც შეეხება აორტის და ფილტვის სარქველებს, მათი დანიშნულება იგივეა, უზრუნველყონ სისხლის მხოლოდ წინ მოძრაობა, კერძოდ, ნაკადის გადასროლა გულის მარცხენა პარკუჭიდან აორტის და მარჯვენა პარკუჭიდან ფილტვის მიმართულებით შესაბამისად.

გულის ელექტრული სისტემა.

გულის რიტმულად შეკუმშვას განაპირობებს მისივე ელექტრული სისტემა, წარმოდგენილი სპეციალური უჯრედებით, რომლებიც რეგულარულად აგზავნიან ელექტრულ სიგნალს, რაც უზრუნველყოფს გულის კუნთის, ანუ მიოკარდიუმის შეკუმშვის სტიმულირებას. გენერირებული ელექტრული სიგნალები გაივლის გულის გამტარ სისტემას და მოახდენს გულის მორიგ შეკუმშვას.

ელექტრული იმპულსი თავდაპირველად წარმოიშობა მარჯვენა წინაგულთან არსებულ სინუსის კვანძში, შემდგომ ვრცელდება გამტარ სისტემაში. არის შემთხვევები, როდესაც იმპულსი წარმოიქმნება არა სინუსის კვანძში, არამედ მის გარეთ, პარკუჭებში, წინაგულებში, ან წინაგულოვან-პარკუჭოვან კვანძში, რაც გულის ნაადრევ შეკუმშვას (ექსტრასისტოლებს) იწვევს. პულსი შეიძლება შენელდეს ან აჩქარდეს ორგანიზმის მდგომარეობიდან გამომდინარე. მის ცვლილებაზე მოქმედებს, როგორც ფიზიკური, ემოციური, ფიზიოლოგიური ფაქტორები, ასევე სხვადასხვა დაავადებები და გულის პათოლოგიები. ნერვები, რომლებიც თავის ტვინიდან იმართება, ფლობენ უნარს აკონტროლონ გულის რითმი, მაგრამ უმეტესწილად, გულის მუშაობას თავადვე გული აკონტროლებს.

გულის სისტოლა და დიასტოლა.

გულის შეკუმშვას სისტოლა, ხოლო მოდუნებას დიასტოლა ეწოდება. სისტოლის და დიასტოლის მონაცვლეობა განაპირობებს გულის მუშაობას. პარკუჭების სისტოლის დროს იხსნება აორტის და ფილტვის არტერიის სარქველები, ხოლო მიტრალური და სამკარიანი სარქველი იხურება, შედეგად მარცხენა პარკუჭიდან სისხლი გადადის აორტაში, ხოლო მარჯვენა პარკუჭიდან ფილტვის არტერიაში. დიასტოლის დროს პარკუჭები მოდუნებულია (ფართოვდება), სისხლი მარცხენა წინაგულიდან ჩამოდის მარცხენა პარკუჭში, ხოლო მარჯვენა წინაგულიდან მარჯვენა პარკუჭში, ამავდროულად, მიტრალური და სამკარიანი სარქველი გახსნილია, ხოლო აორტის და ფილტვის არტერიის სარქველი დახურული. სისტოლის და დიასტოლის ფაზები თავისმხრივ იყოფა პერიოდებად, რომლებიც განსაზღვრული დროის ინტერვალით მიმდინარეობს.